Το έθιμο του κλήδονα

Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην Αρχαιότητα και του οποίου η πρώτη γραπτή περιγραφή αναφέρεται στους βυζαντινούς χρόνους. Ο κλήδονας είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου. 

Κλήδων ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος και ↴↴↴ κατ’ επέκταση το άκουσμα σιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά την διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.

Την 1η Μαΐου στην Παλιουριά γίνονταν τα κλήδονα, ενώ σε άλλες περιοχές σε διαφορετικές ημερομηνίες. Οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτι του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς να πηγαίνει στη βρύση στο λιβάδι να φέρει το αμίλητο νερό. 

Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η εν λόγω κοπέλα και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, τηρώντας απόλυτη σιωπή.     Επιστρέφοντας στην πλατεία, όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε ένα πήλινο κυρίως δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα προσωπικό της αντικείμενο (σκουλαρίκια, δακτυλίδι, κάποιο άλλο χρυσαφικό κλπ.) και επίσης φρούτα της εποχής ή αποξηραμένα, μεμονωμένα ή σε αρμάθες. 

Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με ένα κόκκινο ύφασμα, κλειδώνεται, και κάποια στιγμή οι κοπέλες που το έχουν στην ευθύνη τους το κρύβουν σε ένα σπαρμένο χωράφι με βρίζα, σιτάρι, κουκιά κλπ για να μην το βρουν τ’ αγόρια. 

Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να ξαστριστεί. (Βέβαια υπήρχαν και οι ζωηροί ελεύθεροι νέοι που προσπαθούσαν εκείνο το βράδυ να κλέψουν τον κλήδονα).

Οι υπόλοιπες κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρά τους τον μελλοντικό τους σύζυγο. 

Την επόμενη (2α Μαΐου) επανέρχονται στην πλατεία του χωριού για να ανοίξουν τον κλήδονα. 

Αφού ξεσφραγιστεί, μία νεαρή κοπέλα βάζει το χέρι της στον κλήδονα για να εμφανίσει ένα αντικείμενο, ενώ οι υπόλοιπες λένε το τραγούδι «Το τίνος είν’ τα κλήδονα, και απαντούν π.χ. της Μαρίας είν’ τα κλήδονα» και άλλα που έχουν σχέση με τον Μάιο, την αγάπη και ακολουθεί χορός.

  

Τώρα Μάης τώρα δροσιά

Τώρα Μάης τώρα δροσιά τώρα το καλοκαίρι

τώρα και ξένος βόλιασε να πάει στα δικά του.

Νύχτα σελώνει τ’ άλογο νύχτα το καλιγώνει

βάνει ασημένια πέταλα καρφιά μαλαματένια.

Κι εκεί που πάει και στάθηκε τρεις όμορφες κοπέλες

η μια τον παίρνει τ’ άλογο κι η άλλη το ντουφέκι

η τρίτη η μικρότερη τον στρώνει το κρεβάτι.

Η μια κερνάει με το γυαλί η άλλη με την κούπα

και η τρίτη η μικρότερη με μαστραπά γυαλένιο.

Επιμέλεια: Στέργιος Γ. Παλπάνης