Οι Λαζαρίνες της Παλιουριάς Γρεβενών (Ιστορία- Αναφορά στο έθιμο)

Ένα από τα έθιμα των ημερών του Πάσχα, το οποίο διαδραματίζεται σε πολλές περιοχές του τόπου μας είναι οι Λαζαρίνες. Το έθιμο έχει διπλό χαρακτήρα. Είναι αφιερωμένο στην ανάσταση του Λαζάρου και στην αναγέννηση της φύσης, στην άνοιξη. Στα χρόνια της οθωμανικής κατοχής συμβόλιζε την ελπίδα

του σκλαβωμένου Γένους για την εθνική του απελευθέρωση.

Το Σάββατο του Λαζάρου είναι μία από τις πιο σημαντικές ημέρες της Ορθοδοξίας, αφού ↴↴↴

σηματοδοτεί αφενός το θάνατο και αφετέρου τη ζωή. Είναι το τελευταίο και το μεγαλύτερο θαύμα του Χριστού, αφού ανέστησε τον νεκρό για 4 ημέρες Λάζαρο, λέγοντας τη γνωστή σε όλους μας φράση «Λάζαρε, δεύρο έξω».

Το έθιμο διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Αλλού τραγουδούν μόνο τα κορίτσια, αλλού οι κοπέλες που ετοιμάζονταν για παντρειά και αλλού ομάδες αγοριών.

Οι Λαζαρίνες της Παλιουριάς

Στο χωριό μας Λαζαρίνες γίνονταν μόνο οι ανύπανδρες κοπέλες, ούτε καν οι αρραβωνιασμένες ή λογοδοσμένες. Φορούσε η κάθε μια διαφορετική φορεσιά και ότι στολίδια είχε, προσπαθώντας να δείξει κάτι ωραίο, κάτι ιδιαίτερο και δεν υπήρχε η ομοιομορφία που βλέπουμε σήμερα. Από τις φορεσιές φαίνονταν και  η οικονομική κατάσταση των οικογενειών.

 Αυτό οφείλεται στο ότι δεν υπάρχουν πλέον οι αργαλειοί για τα υφαντά ούτε κεντήστρες για να στολίζουν τις φορεσιές και αναγκαστικά οι Σύλλογοι καταλήγουν στις βιοτεχνίες και γίνονται πλέον ομοιόμορφες οι φορεσιές.

 Στα χέρια τους κρατούσαν ψάθινα καλάθια στολισμένα με λουλούδια της εποχής και μέσα σ αυτά έβαζαν τα καλούδια που τις πρόσφεραν οι οικοδέσποινες. (Γλυκίσματα, αυγά, καλαμπόκι,  αποξηραμένα φρούτα κ.ά.)

Μετά την εκκλησία η πορεία που ακολουθούσαν οι Λαζαρίνες ήταν η εξής:

 Πρώτα πήγαιναν στο σπίτι του παπά χωρίς να τραγουδούν. Εκεί τις περίμενε η παπαδιά για να τις δώσει τα βάγια  (δάφνες), που είχε βάλει σε μία στολισμένη κανίστρα, για να τα μεταφέρουν στη συνέχεια στην εκκλησία και να τα παραδώσουν στον παπά ο οποίος τις περίμενε στην είσοδο της εκκλησίας του Αι-Νικόλα.

 Τα βάγια θα μοιράζονταν στους πιστούς την Κυριακή  των Βαΐων.

Οι Λαζαρίνες  τραγουδώντας ζητούν  την ευχή και την ευλογία του ιερέα για να ξεκινήσουν την επίσκεψη στα σπίτια του χωριού.

Καλήν ημέρας  μωρ αφέντη μου

καλώς τις Λαζαρίνις

Αφέντη δως μας την ευχής

δως μας την ευλογίας

Κέρνα μας αφέντη κέρνα μας

κι όλα καλά να πάνι

 Στη συνέχεια επισκέπτονταν όλα τα σπίτια του χωριού, εκτός αυτών που πενθούσαν, λέγοντας Λαζαριάτικα τραγούδια. 

Όταν πηγαίνουν στα σπίτια  (βίντεο)   κλικ ΕΔΩ 

"Ανοίξετε για λάμψετε να 'ρθούν οι Λαζαρίνες" 

"Καλώς μας ήβρε ο Λάζαρος και φέτος και του χρόνου

με τη Λαμπρή την Πασχαλιά και τον καλό το λόγο"

"Κέρνα μας (το όνομα της οικοδέσποινας) κέρνα μας κι όλα καλά να πάνε"   

Λέγονται και άλλα τραγούδια που έχουν σχέση με το σπίτι που επισκέπτονται (αν έχουν μικρό παιδί, αν είναι ελεύθερες κοπέλες, τσελιγκάδες, γραμματιζούμενοι κλπ). και οι νοικοκυρές κερνούν τοπικά εδέσματα και γλυκά που έχουν ετοιμάσει.

Αυτό γίνονταν όλο το πρωινό και αφού μεσημέριαζε, μαζεύονταν όλες στην πλατεία του χωριού τραγουδώντας και δίνανε ραντεβού για την επομένη την Κυριακή των Βαΐων που θα είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο.

(Έγινε επεξεργασία της ασπρόμαυρης εικόνας)

Από έρευνα που έκανα για ήθη και έθιμα του χωριού μας βρήκα μία φωτογραφία του 1957 στην οποία είναι  15 Λαζαρίνες. Παραδοσιακές φορεσιές είναι αυτές που φαίνονται στην παραπάνω φωτογραφία και είναι οι ανύπανδρες κοπέλες του έτους αυτού.

 Οι γυναίκες είναι με τα πατρικά τους ονόματα: 
Όρθιες από αριστερά:
Τούλα Ζάτσου, Βασίλω Ντατσή, Ζωίτσα Παλπάνη, Γλύκω Ζουμπούκα, Φρειδερίκη Ντατσή, Μόρφω Τότσκα, Ευθυμία Ζουμπούκα, Βαγγελή Γκιλέκα, Ρόϊδω Ντασή, Μαριάνθη Ζιανού και Παρθένα Τότσκα. 
Καθιστές από αριστερά: Μαργαρίτα Κόντου, Σουλτάνα Ζάτσου, Ελένη Κόντου και Μπούλω Κόντου. Η μικρούλα στη μέση είναι η Ντατσή Ερμιόνη.
Τελευταία οι σύλλογοι κάνουν ομοιόμορφες στολές, οι οποίες όμως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Σημείωση:
Ακολουθούν βίντεο όπου γράφει "κλικ ΕΔΩ"  και γίνεται προβολή αυτών. 

-Αναφορά στο έθιμο από τον κ. Στέργιο Γ. Παλπάνη και  Λαζαριάτικα τραγούδια           27-4-2024 (βίντεο) ΚΛΙΚ ΕΔΩ

-Λαζαριάτικα τραγούδια στις 8 Απριλίου 2017   (βίντεο) ΚΛΙΚ ΕΔΩ
-Λαζαριάτικα τραγούδια την 1η Απριλίου 2018  (βίντεο) κλικ ΕΔΩ

-Πηγαίνοντας στο σπίτι του παπά του χωριού, τραγουδώντας το τραγούδι:

Σιγανά πάει η βροχή         

Σιγανά πάει η βροχή, σιγανά πάω κι εγώ

στον αφέντη  τον παπά, στην κυρά την παπαδιά.
Την έβρισκα που ζύμωνε και διπλοκοσκίνιζε,
για να κάνει τις λειτουργιές,
να τις πάει στην εκκλησιά, στον αφέντη τον παπά. 

Καλήν ημέρας αφέντη μου (προς τον παπά)   (βίντεο)  κλικ ΕΔΩ  και ΕΔΩ

Καλήν ημέρας  μωρ αφέντη μου

καλημεράς αφέντη μου

καλώς τις Λαζαρίνις

Αφέντη δως μας μωρέ την ευχής

αφέντη δως μας  την ευχής

δως μας την ευλογίας

δως μας την ευλογίας

Κέρνα μας αφέντη μωρέ κέρνα μας

κέρνα μας αφέντη κέρνα μας

κι όλα καλά να πάνι

Όταν πηγαίνουν στα σπίτια  (βίντεο)   κλικ ΕΔΩ 

"Ανοίξετε για λάμψετε να 'ρθούν οι Λαζαρίνες" 
"Καλώς μας ήβρε ο Λάζαρος και φέτος και του χρόνου

με τη Λαμπρή την Πασχαλιά και τον λαμπρό το λόγο"
"Κέρνα μας (το όνομα της οικοδέσποινας) κέρνα μας κι όλα καλά να πάνε"   

Νάτις οι Λαζαροπούλις (βίντεο) κλικ  ΕΔΩ 

Νάτις οι Λαζάρις

κι Λαζαροπούλις

και λαζοροπούλις

νάτες λαζαρίνις

κι ως τι χρον ποιος ξέρει

ως τι χρον ποιος ξέρει

ζούμι  για δε ζούμι

ζούμι  για δε ζούμι

σ’ άλλουν τόπου πάνι

σ’ άλλουν τόπου πάνι

σ’ άλλες λαζαρίνις

σ’ άλλες λαζαρίνις

σ’ άλλα μισουχώρια

Της Ανοιξήτσας τα πουλιά

Της Ανοιξήτσας τα πουλιά 
της άνοιξης τ’ αηδόνια

συνάζονται μαζόνονται 
πύργο θέλουν να χτίσουν

Να βάλουν μέσα καλογριές
 κι απ’ έξω καλογέροι

να βάλουν και έναν γούμενο 
να τους ξομολογάει

Φτωχολάζαρος   (βίντεο) κλικ ΕΔΩ 

Ποιος θα πάει ταχιά να πλύνει

λέλι  Λάζαρ  μου 

μωρ  φτωχολάζαρ μου.

Λαζαρίνις  θα παένουν 

λέλι  Λάζαρ μου

μωρ  φτωχολάζαρ  μου.

Λαζαρίνις  δεν  παένουν

λέλι Λάζαρ μου

μωρ  φτωχολάζαρ μου.

Ποιος θα πάει ταχιά στ’ αμπέλι

λέλι  Λάζαρ μου 

μωρ  φτωχολάζαρ μου.

Λαζαρίνις θα παένουν

 λέλι Λάζαρ μου

μωρ  φτωχολάζαρ μου.

Ποιος θα πάει ταχιά στα γίδια

λέλι  Λάζαρ μου

μωρ  φτωχολάζαρ μου.

Λαζαρίνις θα παένουν

 λέλι Λάζαρ μου

μωρ  φτωχολάζαρ μου.

Ανάθεμά σας μάτια (βίντεο) κλικ ΕΔΩ 

Ανάθεμά σας μάτια κ όταν ζηλέψητι

τον κοντό τον άντρα τον κατσικοκλέφτη
που έσπιρνι το χρόνο δυο μπενάκια στιάρι
κι άλλα δυο  κριθάρι
κάθιτι κι κλαίει κι μοιριολογάει
ποιός θα του θιρίσ(ει) ποιος θα τ' αλουνίσ(ει)
κι καλή  τον λέει
τον παρηγορι σώπα 'αντρα σώπα
σώπα κι μην κλες
ιγώ θα τα θερίσω ιγώ θα τ’ αλωνίσω
 //////

Κάνω πέντε πίτες, δέκα οκτώ μπουγάτσες και καλώ την χώρα

και μας τα θερίζουν και τ’ αλωνίζουν και μας τα μπαριάζουν

Θα πουλήσω τα γουρούνια θα σου πάρω κοντογούνια

θα πουλήσω τα γελάδια θα σε πάρω ντολαμάδια

θα πουλήσω τα κατσίκια θα σου πάρω σκουλαρίκια

θα πουλήσω και τα αρνιά θα σου πάρω χαιμαλιά

Ανοίξτε για λάμψετε (στου παπά το σπίτι)

Ανοίξτε για λάμψετε να  ‘ρθουν οι λαζαρίνες

στου παπά τα παραθύρια όλο ίτσια και λουλούδια

Και στης παπαδιάς την πόρτα τριαντάφυλλα ριγμένα

καλώς σας ήρθε ο Λάζαρος κι φέτου κι του χρόνου

Με την λαμπρή την πασχαλιά με τα κόκκινα τ’ αυγά

(φεύγοντας από το σπίτι τραγουδούν το παρακάτω που έχει σχέση με την βασκανία)

Πάει και τούτη γειτονιά τίποτα δεν μας άρεσε

μόνο  κήπος και μηλιά κι ήμερη τριανταφυλλιά.

Απάνω στην μοσχομηλιά   
           
Απάνω στην μοσχομηλιά

κι απάνω σε άγιο κλίμα
Εκεί κοιμάται ο δέσποτας
με το χαρτί στο χέρι
Με το χαρτί, με την Αγιά,
με τα’ Άγιο το Βαγγέλιο.
Σήκω ρε μαύρε δέσποτα
και μην βαριοκοιμάσαι.
Τα μοναστήρια σήμαναν
κι οι εκκλησιές διαβάζουν.
Και η δική μας εκκλησιά
δεν ψέλνει δεν διαβάζει.
Με τα χαρτιά της μάλωνε,
και τα κατηγορούσε.
Χαρτιά ιεροχάρτια μου,
χαρτιά της Παναγίας. 

Καλογριοπούλα γκιζερεί 

Καλογριοπούλα  γκιζιρεί  στον άμμο της θαλάσσης

με τα μαλάκια ξέπλεγα στις πλάτες γυρισμένα

Αυτό το νιο που πιάσατι εψές με το φεγγάρι

καλά μην τον χαλάσιτι καλά μην τον κόψετε

Όσου να πάω και να ρθω και πίσω να γυρίσω

να φέρω τα γρόσια στην ποδιά τ’ φλουριά στον τσιόπι.

Της Τζέρτζελους

Της τζέρτζελους τα παιδιά στο χορό κατέβαιναν

με κουβάρια ράμματα με σακιά μπαλώματα

Σας παρακαλώ κουρίτσια σταματάτε τον χορό

για να μπαλωθώ και γω να μπαλώσω τα παιδιά μ’

Τα παιδιά μ’ τα τσίτσαρα τα παιδιά μ’ τα γκόλιαβα

Τς' Αρσίνας  το κορίτσι   (βίντεο)  κλικ ΕΔΩ 

Σ' όσα κάστρα κι αν επήγα και αν περπάτησα

σαν τσ' Αρσίνας το κορίτσι δεν είναι πουθενά

κάθε Κυριακή ν’ αλλάζει, να στολίζεται

και στη σκάλα  π’ ανεβαίνει μου γυαλίζεται

κι ο Αμέτ  Αγάς διαβαίνει και την λόγιασε

ρίχνει μήλο και την κρούει  δεν το δέχεται

ρίχνει μάλαμα κι ασήμι  χαμογέλασε

στέλνει πέντε έξι  παλληκάρια στη μανίτσα της

καλημέρα μωρ  Αρσίνα  κι συμπηθηρά

να μας δώσεις το κορίτσι στον Αμέτ  Αγά

δεν το δίνω το κορίτσι μ’ στον Αμέτ  Αγά

πέντε φόνοι κι αν θα γίνουν μες την πόρτα μου

το κορίτσι απολοήθηκε  από τον αργαλειό

πάρτο το λόγος  μωρ  μανούλα  μην ντρουπιάζεσαι

τον Αμέτ  Αγά θα πάρω και  τον αγαπώ.

Καημένες νυφάδες

Άιντι καημένες νυφάδες τι παντρευόσασταν

τώρα που ήρθε  ο Λάζαρος μετανιώντε

Βάλτε τσιμπέρια και ελάτε στις Λαζαρίνες

δεν μας αφήνουν οι πεθερές και μας μαλώνουν οι άντρες

Ήρθε ο Λάζαρος

Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα βάγια
 ήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια
σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσαι
 ήρθε η μάνα σου από την  πόλη
σου 'φερε χαρτί και κομπολόι
Γράψε Θόδωρε γράψε Δημήτρη
γράψε λεμονιά και κυπαρίσσι
Οι κοτούλες μας αυγά γεννάνε
κι ένα αυγό μέσ' στο καλάθι βάλε.

Σε τούτο σπίτι που 'ρθαμε  (που είχε ελεύθερη κόρη)

Σε τούτο σπίτι πούρ’θαμε 
στο μαρμαροστρωμένο 
Εδώ έχουν κόρη ανύπαντρη, 
κόρη ν’αρραβωνιάσουν. 
Προξενητάδες έρχονται 
‘που μέσα απου την πόλη. 
Εδώ ρωτούν ξαναρωτούν 
της λύιαρης την κόρη. 
Που θα’βρω τέτοια λύιαρη(λυγερή). 
ξανθή και μαυρομάτα, 
Έχει το μάτι σαν ελιά, 
το φρύδι σαν γαϊτάνι.
Το δόλιο το ματόφρυδο 
σαν κρόσσι απ το μαντήλι.

Σε σπίτι που είχαν πρόβατα ή γίδια 

Σ αυτό το σπίτι πού ’ρθαμε 
το μαρμαροστρωμένο, 
εδώ έχουν χίλια πρόβατα 
και δυό  χιλιάδες γίδια. 
Τα χίλιαζαν τα μίλιαζαν, 
τα βγάζουν τρεις χιλιάδες. 
Στον κάμπο τα κατέβαζαν, 
να τα νεροποτίσουν, 
και στο βουνό τ’ανέβαζαν 
να τα γαλομετρήσουν.

Λάζαρι καψουλάζαρι

Λάζαρι καψουλάζαρι πούκαψις καρδίτσις

απού νιονυφίτσις κι απού κουριτσάκια.
Κάποια λαζαρίνα έχασι γαϊτανάκι κι του βρήκι ι Γιάννης
δομ’ του Γιάννη, δομ’ του  δομ’ του γαϊτάνι
Θα σι φκιάσου πίττα, πίττα  λαζαρόπτα
ας είνι και τσουκνιδόπτα.

Τα ίτσια

Στου παά τα παραθύρια 
όλο ίτσια και λουλούδια
κι τριαντάφυλλα στρωμένα
τράβηξε ψηλός αέρας
τίναξε την άνθη όλη

 Έδωκε ο ήλιος κι έσκασε

Έδωκε ο ήλιος κι έσκασε

κι η κόρη που  ‘χει ένα αγόρι

και πάνε να το βαφτίσουν 

στου πασά τις πόρτες

και τις πορτοπούλες

Πως για να το πούμε 

να το πούμε Γιάννη

που  γλύφει το τηγάνι

να το πούμε Βαγγέλη

που γλύφει το λιγκέρι

να το πούμε Βασίλη

θα τον φαν οι ψήλοι.

Ώρα καλή σου Λάζαρε

Ώρα καλή σου Λάζαρε και του χρόνου να ‘ρθεις αργήτερα

σ’ αγαπώ καλύτερα από τη μάνα μου

μας έφυγε ο Λάζαρος πάει πίσω στα δέντρα

(βάζουν τις κλωστές στα παλιούρια και στο γυρισμό λέγανε)

Και καρτερούν οι μάνες μας με πίτες με μπουγάτσες

και καρτερούν οι πεθερές με τα δαυλιά στα χέρια.

Η Δάφνω το πενεύτηκε

Η Δάφνω το πενεύτηκε το χάρο δεν φοβάται

και ο χάρος ήταν γέροντας κι αγάλια αγάλια

ανέβαινε στης Δάφνως τα κρεβάτια

Κρούει στην πόρτα μια φορά κρούει στην πόρτα δυο

ποιος είναι αυτός που χτυπάει την πόρτα δυο

ποιος είναι αυτός που χτυπάει την πόρτα

Αν είναι ξένος να φύγει

κι αν είναι προξενητής ν’ ανοίξει να μπει μέσα

Άνοιξε Δάφνω μ’ άνοιξε εγώ είμαι ο γέρο χάρος

Εγώ τον χάρο δεν φοβούμαι και φεύγα πάλι

από τα μαλλιά την άρπαξε στο άλογο την έβαλε.

Ψηλά στον Αϊ - Θανάση (βίντεο)   κλικ ΕΔΩ 

Ψηλά στον ΑΙ – Θανάση

πέντε έξι παλικάρια 
μήλo κρατούν στo χέρι  

λεμόνι στην ποδιά  

να ρίξω να βαρέσω  

την πρώτη Λαζαρίνα  

που σέρνει τους Λαζάρους 

και τις Λαζαροπούλες  

τρεις μέρες και τρεις νύχτες   

κι όλη την εβδουμάδα 

Σηκώνομαι Βάϊα μ'  πολύ πρωί (βίντεο)  κλικ ΕΔΩ 

Σηκώνομαι  Βάια μ' πολύ πρωί Βάια μ' πολύ πρωί

ορέ ο μαύρος από τον ύπνο   

λέλε  Βαία μου  μωρέ  Bάια μ' έμορφη

παίρνω νερό  Βάια μ' και νίβομαι Βάια μ' κι νίβομαι

ορέ κρασί δροσολογιούμαι

λέλε  Βαία μου μωρέ  Βάια μ' έμορφη

και παίρνω δίπλα Βάια μ' τα ιβουνά Βάια μ' τα ιβουνά

ορέ δίπλα τα κορφοβούνια

λέλε  Βαία μου μωρέ  Βάια μ' έμορφη

κι ακού τα πεύκα Βάια μ' πως βογκούν  Βάια μ' πως βογκούν 

ορέ και τις οξιές πως βάζουν

λέλε  Βάια μου μωρέ  Βάια μ' έμορφη.

Σε σπίτι που έχει μικρό παιδί 

Χρυσιά  μάνα  μ’, αργυριά  μάνα  μ’ 
μάνα μ’ μαλαματένια, 
χρυσόν υγιόν  από ’κάνες 
χρυσόν μαλαματένιο. 
Χρυσιά  ήταν η εικονίτσα  του, 
κι αργυριά  η φασκιά του, 
το γάλα που κατάπινε, 
αγνό  μαργαριτάρι.

Πηγαίνοντας στον δρόμο τραγουδούν:

Κίνησα στον δρόμο 

Αι, κίνησα στον δρόμο-δρόμο, 
στο στενό το μονοπάτι. 
Στο στενό το μονοπάτι, 
βρίσκω μια μηλιά στον δρόμο. 
Αι βρίσκω μια μηλιά στον δρόμο,  
Με τα μήλα φορτωμένη. 
με τα μήλα φορτωμένη, 
άπλωσα να πάρω ένα. 
Αι, άπλωσα να πάρω ένα, 
κι η μηλιά μ’ απολοήθκε. 
Κι η μηλιά μ’ απολοήθκε, 
μη μου παίρνεις, μη μ’ αφήνεις. 
Αι μη μου παίρνεις, μη μ’ αφήνεις, 
τα’ χει ο αφέντης μετρημένα. 
τα’ χει ο αφέντης μετρημένα, 
κι η κυρά λογαριασμένα.

Στις εβδομήντα εκκλησιές

Στις εβδομήντα εκκλησιές 
στα εξήντα μοναστήρια 
Γραμματικέ μ κι αφέντη μ 
Μάνα –ν- γιον εστολιζε –ν- 
γιον και θυγατέρα-ν 
γιος βανει τα κόκκινα 
κι η θυγατέρα τα άσπρα. 
Κι αυτή στα καταγάλανα 
τα καταφρονημένα 
Σαν κίνησαν κι επαηναν 
κοντά κατ τα Άγιο βήμα 
Και σαν τους είδε η εκκλησιά 
τα κεραμιδιά ρίχνει

Βάγια κι τι μας έφερες

Βάϊα κ ατι μας άργησες 

Και άργησες να έρθεις Βαια  

κ’ατί  μας έφερες 

τουν  Μάη του καλουκαίρι. 

Σας έφερα την Πασχαλιά 

και του Χριστός Ανέστη. 

Ώρα  καλή σου πασχαλιά 
Και πίσω μην γυρίσεις 
Καλά να πας καλά να ρθεις 
Καλά και να μας εβρεις.

Κάτω στ' αργυροστόλισμα

Ε- κάτω στ αργυροστόλισμα 
και στων κεριών τον τόπο 
λε- τρεις λυγερές ανέβαιναν 
το χάρο προσκυνούσαν 
λε- ανέβαιναν κατέβαιναν 
και πάλι προσκυνούσαν 
λε- δείξε μας χάρε δείξε μας 
το πότε θα μας πάρεις 
λε- την κυριακίτσα το πρωί 
την άλλη παραπάνω. 

Στης εκκλησιάς το πλάι

Εδώ στης εκκλησιάς το πλάιο 

εδώ χορεύουν τα κορίτσια 
κι έμορφες κι οι παντρεμένες. 
τι όμορφο χορό που κάνουν 
κύκλες κύκλες κάνουν καμάρες. 

Βγαίνουν τα ίτσια 

Βγαίνουν τα ίτσια από τη γη 
λουλούδια από τους κάμπους. 
Βγαίνει κι ένα τριαντάφυλλο 
πολύ ήταν πεσμένο. 
Βασιλικός σαν τα ‘κουσει 
πολύ τον κακοφάν’κει. 
Εγώ είμαι ένας βασιλικός 
στον κόσμο δεν πενιούμαι.

-Στη συνέχεια με τα βάγια στολίζουν την εκκλησία για να είναι έτοιμη για την άλλη μέρα Κυριακή των Βαΐων.

Κυριακή των Βαΐων

Οι πρόγονοί μας συνήθως μετά από την λειτουργία κάθε μεγάλης γιορτής τραγουδούσαν και χόρευαν έξω από τις εκκλησίες ή τα εξωκκλήσια.

 Την Κυριακή των Βαΐων μετά τη Θεία Λειτουργία στο προαύλιο της εκκλησίας οι Λαζαρίνες με τις επίσημες φορεσιές, τα τσεμπέρια και τα στολίδια, με αρχοντιά και χάρη, ξεκινούσαν πάντα το χορό, συνήθως με το τραγούδι της Βάγιας, και σιγά σιγά έμπαιναν στον κύκλο οι μερακλήδες του χωριού, άνδρες και γυναίκες, με τα βάγια στα πέτα και σχηματίζονταν δύο κύκλοι, εσωτερικά οι γυναίκες και εξωτερικά οι άνδρες.

 Μουσικά όργανα δεν υπήρχαν. Τραγουδούσαν πρώτα οι μισές και στη συνέχεια επαναλάμβαναν οι υπόλοιπες ώστε οι πρώτες να παίρνουν ανάσες και να συνεχίσουν τον επόμενο στίχο  και ούτω καθεξής.

 Τα τραγούδια κατά κύριο λόγο εκτός από αυτά που ήταν αφιερωμένα στη γυναίκα Βάγια, τα περισσότερα αναφέρονταν στην αγάπη, στον έρωτα και στην Άνοιξη.

 Παλαιότερα και μέχρι την απελευθέρωση στο χωριό μας  υπήρχαν λίγες οικογένειες Οθωμανών - μουσουλμάνων, κυρίως στρατιωτικοί, αλλά όπως λέει και ο λαϊκός στίχος «σύνορα η αγάπη δεν γνωρίζει» και έτσι είχαμε έρωτες ανάμεσα σε Χριστιανή με μουσουλμάνο και αντίστροφα, όπως:

«Ο Ρωμιός έχει μια Βάγια Σουλεημάνης τη γυρεύει», «Η Μπιήνα (η Αρχοντογυναίκα) και ο Βόιβοντας (τούρκος  στρατιωτικός Διοικητής)», «Τς Αρσίνας (εμπόρισσας) το κορίτσι με τον Αμέτ Αγά» και άλλα παρόμοια.

Στο χορό, οι νέοι του χωριού (και τα μελλοντικά πεθερικά) έβλεπαν τις κοπέλες, τις διάλεγαν και στη συνέχεια άρχιζαν τα προξενιά ώστε το Πάσχα να γίνουν τα αρραβωνιάσματα.

Μετά το τέλος του χορού αρχίζει το «διάλεγμα της νύφης», ένα όχι και τόσο συνηθισμένο έθιμο. Οι ανύπαντρες γυναίκες απευθύνονταν στους επίσης ανύπαντρους νέους, σε έναν-έναν, πρώτα ομαδικά χορεύοντας με τα τραγούδι «Κέρνα μας ….(το όνομα του νέου που απευθύνονταν) κέρνα μας κι όλα καλά θα πάνε» και μετά, με σειρά η καθεμιά από μόνη της, «σεινάμενη λυγάμενην», με στόχο να τον δελεάσει και να την διαλέξει για νύφη-γυναίκα του. 

Όποια κατάφερνε να την κεράσει κάποιος νέος χρήματα, σήμαινε ότι την είχε επιλέξει για μέλλουσα γυναίκα του.

 Μέλημα της νέας γενιάς είναι να συνεχίσουν το έθιμο αυτό για να μη χαθεί στο πέρασμα των χρόνων.

 Γιατί:

Λαός που δεν γνωρίζει το παρελθόν του δεν μπορεί να οικοδομήσει το μέλλον του.

Εδώ τραγουδάνε τραγούδια ειδικά για την μέρα:

«ΓΙΑ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ»

Σηκώνουμε πολύ πρωί παίρνω νερό κι νίβουμε κι πάω στην εκκλησία στην κυρά την Παναγία.

Σηκώνομαι Βάϊα μ'  πολύ πρωί (βίντεο)  κλικ ΕΔΩ 

Σηκώνομαι  Βάια μ' πολύ πρωί Βάια μ' πολύ πρωί

ορέ ο μαύρος από τον ύπνο   

λέλε  Βαία μου  μωρέ  Bάια μ' έμορφη

παίρνω νερό  Βάια μ' και νίβομαι Βάια μ' κι νίβομαι

ορέ κρασί δροσολογιούμαι

λέλε  Βαία μου μωρέ  Βάια μ' έμορφη

και παίρνω δίπλα Βάια μ' τα ιβουνά Βάια μ' τα ιβουνά

ορέ δίπλα τα κορφοβούνια

λέλε  Βαία μου μωρέ  Βάια μ' έμορφη

κι ακού τα πεύκα Βάια μ' πως βογκούν  Βάια μ' πως βογκούν 

ορέ και τις οξιές πως βάζουν

λέλε  Βάια μου μωρέ  Βάια μ' έμορφη.

Ο Ρωμιός έχει μια Βάϊα (βίντεο)  κλικ ΕΔΩ 

Από πέρα απ’ το ποτάμι

κι απε δόθε  απ’ το βαρλάμι

κάθεται Ρωμιός και Τούρκος.

Το ρωμιό το λένε Γιάννη

και τον τούρκο Σουλεημάνη

Ο  ρωμιός έχει μια Βάια

Σουλεημάνης τη γυρεύει

δώσμου Γιάννη μ΄τη Βαγιούλα

να την κάνω τουρκοπούλα

Δεν στη δίνω Σουλεημάνη

είσαι τούρκος και δεν κάνει

και στην εκκλησιά δεν κάνει

Τον σταυρό σου  δεν τον κάνεις

την μετάνοια δεν την κάνεις.

Θα την πάρω την Βαιούλα

και στην εκκλησιά θα πάω

τον σταυρό μου θα τον κάνω

την μετάνοια θα την κάνω.

Μπιήνα (βίντεο)   κλικ ΕΔΩ 

Δεν τ’ ακούς Μπιήνα μου

κι μπιηνοπούλα μου

τι σου λέει η μάνα σου

τι σου λέει  ι  πατέρας σου.

Να μη λουστείς να μη χτινστείς

στου χουρό  μην κατεβείς

είνι ο Βόϊβοντας ιδώ

κι ου κατής μεσ’ του χουρό

μι τα παλικάρια του

μι τους λεβεντάδες του.

Αυτή δεν αφουκράστηκε

τα λόγια που την είπανε

λούστηκε χτενίστηκε

στου χουρό κατέβηκε.

Σαν την είδε ο Βόϊβοντας

τα παλικάρια έκραξε

γρήγορα γλυκό κρασί

να κεράσω το χορό.

Σ’ όλους από δυο γυαλιά

στη Μπηϊνα  τέσσερα

πάει στα δεκατέσσερα.

 Βίργω  (βίντεο)   κλικ ΕΔΩ 

Μωρέ Βίργω βιργολίθζις

κι άντρα σου σε φοβερίζει

μωρέ  Βίργω έλα κάτω

θα παένω στο παζάρι

να μου πεις τι να σου φέρω.

Να μου φερς γυαλί κι χτένι

να μου φερς και μούρνο φέσι

μωρέ  Βίργω έλα κάτω

να μου πεις τι να σου φέρω.

Να πουλήσεις τα κατσίκια

να μου φέρεις σκουλαρίκια

μωρέ Βίργω έλα κάτω

να μου πεις τι να σου φέρω.

Να πουλήσεις και τα γίδια

να μου φέρεις μπιχλιμπίδια

μωρέ Βίργω έλα κάτω

να μου πεις τι να σου φέρω.

Να πουλήσεις και τη στάνη

να μου φερς ένα φουστάνι

να το βάλω στο χορό

να χορέψω κι εγώ.

Αγγελίνα

 Όλες οι νύφες στο χορό, Αγγελίνα μου, 
χορεύουν στα σαιάρια, Αγγελίνα μου, 
μωρέ μαυρομάτα μου. 
Και η Αγγελίνα ορφανή, 
χορεύει στο γιλέκι, Αγγελίνα μου, 
μωρέ μαυρομάτα μου. 
Κι ο βασιλιάς αγνάντευε, Αγγελίνα μου 
απ τον γυαλένιο πύργο, Αγγελίνα μου 
μωρέ μαυρομάτα μου. 
Να’μαν πουλί, να’ μαν πουλί, 
να πέταγα, μπροστά στην Αγγελίνα, 
Αγγελίνα μου, μωρέ μαυρομάτα μου.
 Να πιάσω χε-λελε χέρια παχουλά, 
γιομάτα μπιλιτζίκια, Αγγελίνα μου, 
μωρέ μαυρομάτα μου. 
Να τα’ βαζα-λε να τα’βαζα προσκέφαλα, 
τρεις μέρες και τρεις νύχτες, Αγγελίνα μου, 
μωρέ μαυρομάτα μου.

-Ακολουθεί φωτογραφικό άλμπουμ

Με κλικ πάνω στην εικόνα ανοίγει το άλμπουμ

Κυριακή των Βαΐων 2015/Αναβίωση του "διαλέγματος της νύφης"(βίντεο)

Αναφορά στο έθιμο από τον κ. Στέργιο Γ. Παλπάνη και  Λαζαριάτικα τραγούδια

           27-4-2024 

/>  

Επιμέλεια:  Στέργιος Γ. Παλπάνης