Ο Δεκέμβριος στη λαογραφία

-Ο Δεκέμβριος είναι ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του ηλιακού μας έτους, αλλά ο δέκατος μήνας, όπως το λέει και το όνομά του (Δεκέμβριος από το λατινικό Decem = Δέκα), από την πρωτοχρονιά της πρώτης Μαρτίου, όταν το έτος των Ρωμαίων ήταν δεκάμηνο.
-Διατήρησε όμως την ονομασία του αυτή και μετά το Διάταγμα του Καρόλου Θ' το 1564 που έλεγε ότι ο χρόνος αρχίζει από τον Ιανουάριο.

-Μεταξύ της 21ης και 22ης Δεκεμβρίου ο ήλιος μπαίνει στο ζώδιο του Αιγόκερω και αρχίζει ο χειμώνας. Η μέρα αυτή, δηλαδή η 22η Δεκεμβρίου, έχει τη μικρότερη διάρκεια από όλες τις μέρες του χρόνου και η νύχτα της 22ης Δεκεμβρίου έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια.

-Ο Δεκέμβριος συνδέεται με τρεις κυρίως γιορτές στην αρχή ↴↴↴του Δεκεμβρίου: Της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Σάββα και του Άι - Νικόλα. Λέει η παροιμία “Βαρβάρα βαρβαρώνει, Άι Σάββας σαβανώνει,  Άι - Νικόλας παραχώνει”. Στις ορεινές περιοχές “Ήπειρο, Δυτική Μακεδονία, Ρούμελη” το κρύο συνδέεται και με τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα. “Ο Άγιος Ανδρέας έφτασε, το κρύο αντρειεύει” λένε και δίνουν σ' ολόκληρο το μήνα Δεκέμβριο το όνομα Αντριάς ή Ντριάς.

-Το Δεκέμβριο είναι το τέλος της σποράς και λένε γι’ αυτή: “Δεκέμβρης, δίκιος σπόρος” ή “Δικέμβρη, δίκια σπέρνε”. Δίκια σημαίνει εδώ ότι ο ζευγάς δεν πρέπει να ρίχνει το σπόρο μήτε πολύ αριά, μήτε πολύ πυκνά, γιατί το  χώμα είναι αρκετά ποτισμένο από τη βροχή πια κι έτσι δεν υπάρχει φόβος μήπως δε φυτρώσει μέρος του σπόρου ή μήπως δεν τραφεί αυτός που θα φυτρώσει.

-Για το Δεκέμβριο λένε: “Βαρύς χειμώνας, βαρύ καλοκαίρι” και αντίθετα “ελαφρύς χειμώνας, ελαφρύ καλοκαίρι” που σημαίνει πως αν δεν έχουμε χιόνια το χειμώνα, τότε και τ' αμπάρια θα είναι άδεια, όπως το λένε και οι παροιμίες (“Ο Δεκέμβρης, κρύο αντρειώνει” “Χιόνι του Δεκεμβρίου,  χρυσάφι του καλοκαιριού”)

-Το Δωδεκαήμερο  (25 Δεκ.- 6 Ιαν.) βγαίνουν οι Καλικάντζαροι, είναι κρυμμένοι μέσα στη γη, πελεκώντας τους στύλους που τη στηρίζουν και πειράζουν τους ανθρώπους της οικουμένης. Είναι μαυριδεροί, τριχωτοί, με κόκκινα μάτια και με τράγινα πόδια. Οι δαίμονες - Καλλικάντζαροι ταυτίζονται με τις δαιμονικές Κήρες των αρχαίων.

-Λέγεται και Νικολοβάρβαρα (γιατί στις 4 γιορτάζουμε τη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας και στις 6 του Αγίου Νικολάου), Χριστουγεννιάτης (γιατί στις 25 γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα) και στην ποντιακή ονομασία  Χριστιαναρτς (Δεκέμβρης).

-Στις 4 Δεκεμβρίου γιορτάζεται η Αγία Βαρβάρα θεωρείται προστάτιδα του πυροβολικού και στην Ελλάδα καθιερώθηκε ως προστάτιδα του όπλου αυτού το έτος 1828. Λένε ακόμη πως ό,τι καιρό κάνει της Αγίας Βαρβάρας το ίδιο θα έχουμε και τα Χριστούγεννα.

-Στις 5 Δεκεμβρίου γιορτάζεται ο Άγιος Σάββας και μία παροιμία λέει:“Άγια Βαρβάρα μίλησε και ο Σάββας απεκρίθη. Μαζέψτε ξύλα και άχυρα και σύρτε και στο μύλο, γιατί Άι - Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος”.

-Στις 6 Δεκεμβρίου γιορτάζεται ο Άγιος Νικόλαος που είναι ο προστάτης των ναυτιλομένων. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, «τα ρούχα του είναι πάντοτε βρεγμένα από την άλμη και τα γένια του στάζουν θάλασσα..». Είναι ο κύριος των ανέμων και της τρικυμίας. 

-Στις 9 Δεκεμβρίου είναι η γιορτή της Αγίας Άννας και λένε “η ημέρα παίρνει άνεση”.

-Στις 12 Δεκεμβρίου γιορτάζεται ο Άγιος Σπυρίδωνας και είναι ο κατ' εξοχήν Άγιος της Κέρκυρας, όπου εκεί βρίσκεται και το λείψανό του. Λένε πως του Αγίου Σπυρίδωνα “η ημέρα μεγαλώνει σπυρί - σπυρί”.

-Στις 15 Δεκεμβρίου είναι η γιορτή του Αγίου Ελευθερίου που τον γιορτάζουν ιδιαίτερα οι έγκυες γυναίκες, για να λευτερώνονται εύκολα και ανώδυνα.

-Μια εβδομάδα πριν τα Χριστούγεννα  αρχίζουν οι προετοιμασίες για τη σφαγή του γουρουνιών (γουρνοχαρά) που είχε το κάθε σπίτι και  κλικ ΕΔΩ για πληροφορίες.

-Το πρωί στις 24 Δεκεμβρίου, τα παιδιά, έχοντας στον ώμο ένα σακούλι και στα χέρια ένα ειδικό ξύλο που μοιάζει  και με γκλίτσα και ονομάζεται “ματσούκα”, πηγαίνουν σ' όλα τα σπίτια και λένε τα κόλιαντα (κάλαντα) και κλικ ΕΔΩ για πληροφορίες.  Με τις ματσούκες χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών και λένε το τραγούδι που ταιριάζει για κάθε περίσταση.

-Στις 25 Δεκεμβρίου γιορτάζονται τα Χριστούγεννα, η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Η γιορτή των γενεθλίων που θεσπίστηκε για τις 25 Δεκεμβρίου από τους χριστιανούς της Ρώμης γύρω στα 335 μ.χ., όπως αναφέρει η λαογράφος Α. Κυριακίδου - Νέστωρος. 

-Ο ήλιος, τις μέρες αυτές, βρίσκεται στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Από εδώ και πέρα, οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν. 

Παροιμίες που αναφέρονται στον μήνα Δεκέμβριο:

·    -Δεκέμβριος, Χριστού γέννηση και καλός μας Χρόνος.

·    -Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι.

·    -Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού.

·   - Να “ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, χαρά σ” εκείνο το γεωργό, πού “χει πολλά σπαρμένα.

·   - Να “ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, και τα Λαμπρά βρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα.

·    - Αγία Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απεκρίθει: 
  Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο, 
  γιατί Αι Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.

·   -Χειμωνιάτικη γέννα, καλοκαιρινή χαρά.

·   - Απ’ τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει ο χειμώνας.

·   - Γύρω γύρω του Χριστού, η κορφή του χειμωνιού.

·   - Βαρβάρα βαρβαρώνει (το κρύο), Αϊ Σάββας σαβανώνει, Αϊ Νικόλας παραχώνει.

·   - Αγία Βαρβάρα γέννησε (το χιόνι), Αϊ Σάββας το δέχτει κι Αϊ Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει (το βάφτισε χιόνι).

·   - Αγιά Βαρβάρα μίλησε και Σάββας αποκρίθει κι Αγιονικόλας έτρεξε να πάει να λειτουργήσει.

·   - Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες.-

Επιμέλεια: Στέργιος Γ. Παλπάνης