Ένα εργαστήριο λιθοτεχνίας στη Δεσκάτη Γρεβενών, μοναδικό για τον προϊστορικό ελλαδικό χώρο

Πάνω από 5.000 τέχνεργα έχουν εντοπιστεί σε μια έκταση μεγαλύτερης των 120 στρεμμάτων που ήταν σε χρήση από την Παλαιολιθική ως την Εποχή του Χαλκού

Μια ανεξερεύνητη αρχαιολογική θέση στο νότιο τμήμα των Γρεβενών, περίπου δύο χιλιόμετρα  από την τεχνητή λίμνη του Αλιάκμονα και νοτιοανατολικά του χωριού Δήμητρα στην περιοχή της Δεσκάτης, αποκάλυψε ένα προϊστορικό εργαστήριο λιθοτεχνίας με τέχνεργα από ↴↴↴ 

οφιόλιθο.

Η μοναδικότητα της θέσης έγκειται στο ότι ήταν σε συνεχή χρήση από την Ανώτερη Παλαιολοθική περίοδο (περίπου 40.000 χρόνια από σήμερα), ως τη Νεολιθική και αποτελεί τη μοναδική ανοιχτή θέση στον ελλαδικό χώρο που χρησιμοποιήθηκε και στις δύο περιόδους, ενώ τα ευρήματα καλύπτουν μέχρι και την Εποχή του Χαλκού.

Στην Ανώτερη Νεολιθική περίοδο χρονολογούνται και οικοδομικά λείψανα και πλούσια παλαιοπεριβαλλοντικά ευρήματα που φωτίζουν την τοπική αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή και κατανάλωση.

«Πρόκειται για μια εκτεταμένη προϊστορική θέση που εκτείνεται γύρω από δύο χαμηλούς λόφους με έκταση διασποράς ευρημάτων, που ξεπερνούσε τα 120 στρέμματα. Η θέση φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκε τόσο στην Εποχή του Λίθου όσο και στην Εποχή του Χαλκού Η πλειοψηφία των μικροαντικειμένων της έρευνας  αφορά στα λίθινα τέχνεργα. Περισυλλέχθησαν πάνω από 5.000 εργαλεία, τόσο τριπτά όσο και πελεκητά. Τα υλικά ήταν κυρίως οφιόλιθοι, γρανίτες, πυριτόλιθοι, χαλαζίες και οψιανοί. Αξίζει να σημειωθεί πως η πληθώρα των λίθινων εργαλείων επιφανειακά είναι κάτι εξαιρετικά σπάνιο ακόμα και σε έναν προϊστορικό οικισμό», δήλωσε στη Voria, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Γρεβενών, Σόνια Δημάκη.

Στο προϊστορικό εργαστήριο γινόταν κυρίως κατεργασία οφιόλιθου, ένα πέτρωμα που συναντάται ευρέως στην περιοχή των Γρεβενών και με βάση αυτή την παρατήρηση πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή γεωμορφολογικές μελέτες που απέδειξαν ότι το γεωλογικό υπόβαθρο της θέσης αυτής είναι ένα φυσικό στρώμα με κροκάλες οφιόλιθου. Κατά συνέπεια  φαίνεται ότι στο Βραστερό εντοπίζεται πηγή οφιόλιθου, όπου γινόταν λατόμευση  και εργαστηριακός χώρος επεξεργασίας και διαμόρφωσης του υλικού αυτού σε εργαλεία από προϊστορικούς τεχνίτες. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό πως τα περισσότερα τριπτά εργαλεία ήταν ημίεργα, δηλαδή ενώ είχε ξεκινήσει η επεξεργασία τους δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Η έρευνα του χώρου σε συνδυασμό με τα ευρήματα αποκάλυψε και κάτι ακόμη σημαντικό. Όπως αναφέρει η κ. Δημάκη, «αρχικά και βάση της κεραμικής έγινε η υπόθεση πως η χρήση του χώρου είχε ξεκινήσει από την Αρχαιότερη Νεολιθική περίοδο από τις πρώτες ομάδες αγροτοκτηνοτρόφων που έφθασαν στην περιοχή και εκμεταλεύτηκαν αυτήν την πηγή λίθου. Ωστόσο, η μελέτη των λίθινων εργαλείων κατέδειξε πως η θέση αυτή και η χρήση της είχε ξεκινήσει πολύ πρωιμότερα, ήδη από την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο, 40.000 χρόνια πριν από σήμερα».

Οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, που κινούνταν στο νότιο τμήμα των Γρεβενών, είχαν εντοπίσει τη θέση στο Βραστερό Δήμητρας ως μία σημαντική πηγή λίθου και κατασκεύαζαν επί τόπου κάποια από τα εργαλεία τους.

Σημειώνεται πως η αρχαιολογική έρευνα στην Ελλάδα μόνο τα τελευταία χρόνια έχει δώσει έμφαση σε αυτές τις πρώιμες περιόδους της προϊστορίας. Είναι ενδεικτικό ότι υπάρχουν  λίγες γνωστές  και ερευνημένες  θέσεις  της Παλαιολιθικής  και πολύ λιγότερες με  χρήση  στη Παλαιολιθική και στη Νεολιθική περίοδο. Ακόμα και αυτές οι λίγες, όμως, απαντώνται αποκλειστικά  μέχρι σήμερα, εντός σπηλαίων. Το Βραστερό αποτελεί μία από τις ελάχιστες, αν όχι τη μόνη ανοικτή θέση που χρησιμοποιήθηκε και στις δύο περιόδους. Σε αυτό το πλαίσιο οι ανασκαφικές τομές είχαν ως σκοπό  την αποσαφήνιση του χαρακτήρα της θέσης.

Η επιφανειακή έρευνα που θα συνεχιστεί τους επόμενους μήνες γίνεται στο πλαίσιο του πενταετούς  Αρχαιολογικού Προγράμματος Γρεβενών, που έχει στόχο να προωθήσει την έρευνα σε ζητήματα που άπτονται της διαχρονικής ιστορικής παρουσίας της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, να φωτίσει πτυχές της ιστορικής της εξέλιξης μέσα από τη μελέτη των αρχαιολογικών και ιστορικών πηγών και να καταδείξει τα νέα στοιχεία που θα εμπλουτίσουν τη γνώση για το ρόλο και τη σημασία μιας άγνωστης  αρχαιολογικά περιοχής.

Το πρόγραμμα διεξάγεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Γρεβενών σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κλασικής Αρχαιολογίας της Καταλονίας, στην Ταραγόνα (ICAC) και συμμετέχουν προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές και ερευνητές από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το ICAC.

Το προϊστορικό εργαστήριο λιθοτεχνίας παρουσιάστηκε από την κ. Δημάκη και τους αρχαιολόγους, Μερκούρη Γεωργιάδη, Γιάννη Μάνο και Δανάη Χονδρού στην πρόσφατη 33η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, που έγινε στη Θεσσαλονίκη.

 

Όπως τόνισε η κ. Δημάκη, «το Βραστερό είναι μια εξαιρετικά σημαντική θέση, η οποία συνδυαστικά υπήρξε χώρος λατόμευσης, κατεργασίας οφιόλιθου κατά χώραν στην Ανώτερη Παλαιολιθική και Νεολιθική Περίοδο και οικισμός. Η μακρά περίοδος αξιοποίησης των πρωτογενών και δευτερογενών πηγών λίθου, καθώς και η διαφοροποίηση των τελικών προϊόντων διαχρονικά από τη θέση αυτή αποτελούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για την Αιγαιακή προϊστορία. Ειδικότερα η διαχρονική εξόρυξη και επεξεργασία του οφιόλιθου για την κατασκευή  εργαλείων τον καθιστά έναν από τους  πιο σημαντικούς  χώρους προϊστορικής λατόμευσης και μοναδικό ως προς το είδος του λίθου».

(της Μαρίας Ριτζαλέου)

Πηγή: https://www.voria.gr/article/proistoriko-ergastirio-lithotehnias-sti-deskati-grebenon-i-monadikotita-toy-gia-ton?fbclid=IwAR2jElK1QlhOUSjyXWZryH2Ti1BAAgTzDEN8h6S2sHZVzB2wEZsc48rvpGk