Λέξεις από: Ν. Ξ. Ο.

νασμίδ (ι): γουρούνι ενός έτους

νήλα:   σωματική ταλαιπωρία.

νιβατό τυρί: είδος τυριού το οποίο γίνεται με βρασμένο γάλα αφού μείνει για 2-3 μέρες να ξινίσει.
νίβουμι:  πλένω το πρόσωπό μου με νερό.

νιόνυφη:   νέα νύφη, καινούρια νύφη.

νιος:   νέος.

νιουγάμπρια:   νεόνυμφοι.

νιούτσικους:  νεαρός, παλικάρι.

νιώθου:   αντιλαμβάνομαι, εννοώ.
νουματίζου:  ονοματίζω, δίνω όνομα.
νουμάτοι:  άτομα
νουρά:   ουρά 
νουστιμάδα:   νοστιμιά
νουτίζου:   υγραίνομαι, μουσκεύομαι
νόχτος:   γκρεμός
νταβάς:    αβαθές και πλατύ μαγειρικό σκεύος πιο μικρό από το ταψί
νουρά, νούρους: ουρά

νταβίζου:   ζητώ 

νταής:   εγωιστής, ο παλληκαράς.

νταϊάκι:   στήριγμα.

ντραγάτ’ς, ντραγάτης: αγροφύλακας.

ντραγατσίκα: σάκκος από γίδινο δέρμα, στον οποίο φυλάγουν το ψωμί τους οι βοσκοί.

νταμάρι:  ράτσα ζώου

νουβρός: Αυλή.

νουντάς: Κάμαρα.

νουντατζίκια: Μικροί οντάδες, δωμάτια.
ντιπ:   τελείως.

ντ'βάρ '(ι): Ντουβάρι.

ντίρα:   στενό πέρασμα, μονοπάτι.
ντιρλικώνου:   τρώγω μέχρι σκασμού

ντάμα: Το τούβλο που προστίθεται για να γίνει διπλό το ντουβάρι στην τοιχοποιία.
ντιρτιλής:   αυτός που έχει ντέρτι, καημό

ντιβάνι: Είδος υφαντού, κάλυμμα του κρεβατιού.

ντουζίνα:   σύνολο από κουδούνια ή κυπριά 

ντουλαμάς:   επενδύτης 

ντουνιάς:   ανθρωπότητα.

ντουρής:    κόκκινο άλογο

ντρασκίλια: Δρασκελιές.

ντυμασιά:   ενδυμασία.
νυχτιρεύου: Νυχτερεύω.

νυχτόμιρα:  μέρες και νύχτες:
νυχτουσκαρίζου:   σκαρίζω τα πρόβατα τη νύχτα 
ν’φάδις:   νύφες.

ξαγναντίζου: βρίσκομαι σε ξαγνάντιο

ξαίνου: ξανοίγω και καθαρίζω τα κουρεμένα μαλλιά.

ξακρίζου:  πηγαίνω στην άκρη

ξαμώνου:  απλώνω το χέρι μου να αγγίξω ή να πιάσω κάτι

ξανθουμαλλούσα:   ξανθομάλλα

ξενούτσικους:   αυτός που είναι από άλλο τόπο

ξέπλιγα μαλλιά:  αχτένιστα

ξέρα:  ξηρασία.

ξέρακας:  δέντρο που ξεράθηκε όρθιο
Ξέφιξι: έφεξε για τα καλά

ξέχασκο: Ορθάνοιχτο.

    ξέχουρα (επίρρ.) ξεχωριστά.

    ξήγα του:  εξήγησέ το

    ξηρ’κό:   αυτό που δε χρειάζεται νερό για να φυτρώσει

    ξηρόλακκας:  λάκκος που δεν έχει νερό.

    Ξηρουβόρι:  κρύος και ξηρός βοριάς.

    Ξηρουχρουνιά:   χρονιά με ελάχιστες βροχές

    Ξιακουστός:   ξακουσμένος, σπουδαίος.

    Ξιαλλάζου:  φοράω καινούρια ρούχα

    Ξιαπουσταίνου: ξεκουράζομαι.

    Ξιαρματώνου:  βγάζω την αρμάτα

    Ξιαστουχάου:   λησμονώ, ξεχνάω.

    Ξιβράκουτις:   ανήθικες γυναίκες, παρδαλές

   Ξίγκι:   λίπος.

   Ξιζαρκώνου:   ξεγυμνώνω.

   Ξιθλήκουτους:  ξεκούμπωτος

   Ξικαλουκιριάζου:   περνάω το καλοκαίρι μου.

   Ξικάνου:    εξαφανίζω, διαλύω, καταστρέφω

   ξίκι απού δω:  χάσου από τα μάτια μου.

   ξίκι να γένει:  συγχωρώ κάποιον για κάτι που μου έκανε.

   Ξικλάου:   ξεσχίζω

   Ξικόβο:  αποχωρίζομαι

   Ξικουπή:   αποκοπή, ορισμός σταθερής τιμής

   Ξιλέου:    αναιρώ τα λόγια μου:

   Ξιλουγαριάζουμι:  κάνω τους λογαριασμούς μου με συνανθρώπους.

   ξιμισ’μιριάζου:  κάθομαι σε ένα μέρος για να περάσω το μεσημέρι μου.

   Ξινάκι:   ξενιτεμένος

   Ξιουράφι:   ξυράφι

   Ξιπαθιάζου:  διώχνω τις άσχημες στιγμές της ζωής ή τις δυσκολίες της με το γλέντι και την ψυχαγωγία

   Ξιπιζεύου:  κατεβαίνω από το άλογο

   Ξιπίτηδις:   επίτηδες.

   Ξιπρουβουδάου :  ξεπροβοδίζω

   Ξιραγκιανός:    ξερακιανός, ισχνός, αδύνατος.

   Ξιράδια:  ξερά ξύλα, παλιά καυσόξυλα.

   Ξιράτια:  δυσάρεστα, λυπητερά, συμφορές

   Ξιριάς:   ρέμα χωρίς νερό.

   Ξιρουφαϊά:    φτωχό γεύμα χωρίς προσφάι.

   Ξισιλόιαστους:   αυτός που δε σκέφτεται τα προβλήματά του

   Ξισινιρίζουμι:  παρακινούμαι εύκολα και καβγαδίζω.

   Ξισαμαρώνου:   βγάζω το σαμάρι από το ζώο.

   Ξισιλλώνου:   βγάζω από το άλογο τη σέλα.

   Ξίσκιπους:   ξεσκέπαστος.

   Ξισταλίζου:  βγάζω τα πρόβατα από το στάλο 

   Ξιστιριά:  ξαστεριά.

   Ξιστιρώνει:   γίνεται αίθριος ο ουρανός.

   Ξιτάζου:  ερευνώ

   Ξιτουπίζου:  απομακρύνω, διώχνω από τον τόπο του κάποιον ή κάτι.

   Ξιτρυπώνου:  φανερώνομαι.

   ξιτυριάζου: Χάνω την πύρα.

  ξιτ 'λιγμένους:  Αυτός που «ξετυλίχτηκαν» τα έντερα του, συνήθως από το πολύ νερό που ήπιε.

ξιχώ: Ξεχνώ, περνάω την ώρα μου.

Ξιφασκιώνου:  λύνω τις φασκιές

    Ξιχειμαδιό:  τόπος που ξεχειμάζω, περνάω το χειμώνα με την οικογένειά μου και τα κοπάδια μου.

    Ξιχειμάζου:   πηγαίνω στα χειμαδιά μαζί με τα κοπάδια μου και περνάω το χειμώνα, ξεχειμωνιάζω.

    Ξιχαράζει:  χαράζει για τα καλά:

    Ξιχουρισμός:   χωρισμός:

    Ξιχρέουτους:   αυτός που δε χρωστάει χρήματα σε κανέναν

    Ξίψουμα:   χωρίς ψωμί.

    ξόμπλ(ι): Σχέδιο.

    ξομπλιαστά: Είδος υφαντού που η υφάντρα αντιγράφει τα μοτίβα από άλλο σχέδιο. Είναι το πιο δύσκολο είδος υφαντού.

Ξόρκια:  εξορκισμοί.

ξουδιάρ’ς:  σπάταλος.

Ξουμάντρι:  περιφραγμένος χώρος σε συνέχεια του μαντριού χωρίς σκεπή.

ξυαρνώ: Μαζεύω με το φτυάρι.

Ξυλουκιέρατα:   χαρούπια.

Ξυλουχούλιαρα:   ξύλινα κουτάλια

ξυλουφουτιά: Μαγική φωτιά προς απόκρουση επιδημιών των ζώων, ακόμα και των ανθρώπων.

ξυλόχτενο: Βασικό εξάρτημα του αργαλειού στο οποίο στηρίζεται το χτένι.

Ξώπιτσα:   επιδερμικά 

ούρδα: μυζήθρα.

ουρδόπ’τα: πίτα με μυζήθρα και με αυγά.

οξαπουδώ:  σατανάς, διάβολος.
όρνια:  αρπαχτικά πουλιά.
Ουβραίοι:   Εβραίοι.

ούδι δώ:  σ’ αυτό ακριβώς το σημείο που είμαστε αυτή τη στιγμή

ούδι κεί:  σ’ εκείνο ακριβώς το σημείο 

ούι:   επιφώνημα απορίας, έκπληξης,

ουκά:    οκά, μονάδα μέτρησης βάρους 

ουλότιλα:    εντελώς, 

ουλούθι:   παντού, από όλα τα μέρη, ολόγυρα

ουλουτρόυρα:    ολοτρόγυρα.

ουμπλές:  ίχνη από τις οπλές των ζώων.

ουργή:   καταστροφή που στέλνει ο Θεός, κατάρα

ουριά:   οργιά, μονάδα μέτρησης μήκους
ουρισμός:  εντολή ή διαταγή 

ουρκιόμι:  ορκίζομαι.

ουρλιόμι:  ουρλιάζω.

ουρμήνεια:   συμβουλή, νουθεσία.

ουρμηνεύου:   συμβουλεύω, νουθετώ.

ουρσούζης:   γρουσούζης
ουχτρεύουμι:  φέρομαι εχθρικά.
ουχτρός:   εχθρός 
ουψιάζει παίρνει χρώμα, παίρνει πέτσα.
ουρθούνια: ρουθούνια του ζώου.

όκνα: Ξύλινο καπάκι (α) βαρελιών ελλειψοειδούς σχήματος και (β) κοφινιών σε σχήμα μικρής καταπακτής.

ουψιάζω: Παίρνω όψη, στεγνώνω.

Επιμέλεια: Στέργιος Γ. Παλπάνης